Geen producten in de winkelwagen.
Ieder jaar zorgen kwallen weer voor een aantal slachtoffers. Dat is best bijzonder voor een dier dat voor 99% uit water bestaat en geen hersencellen bezit. Daarnaast zitten veel kwallen ook nog eens het grootste deel van hun leven vast aan de bodem en dan lijken ze meer op planten dan op dieren. De kwal behoort tot de fauna die twee fases kent in het leven, al zien de meeste mensen alleen de ‘zwevende’ periode. Hoe zit het met de kwallen aan onze kust, moet je daar bang voor zijn of valt het wel mee? Maar eerst wat meer over de soort.
Een kwal is een neteldier
De kwal begint zijn leven als een poliep op de zeebodem. Een bevrucht eitje komt op de zeeboten terecht en hecht zich daar. Gedurende de eerste periode in de poliep-fase lijkt het meer op een plant dan een dier. Vastgeketend aan de bodem wacht de poliep tot er eetbare deeltjes langskomen om te kunnen groeien. Op enig moment (de wetenschap heeft geen idee hoe dat wordt bepaald) laat de schotel met tentakels los van de poliep en begint het zwevend bestaan van de kwal. In die tijd planten ze zich ook voort en vormen ze een zeer eenvoudige maar uiterst succesvolle vorm van zeeleven. Kwallen komen in vele soorten en overal waar er zout water is voor. Allemaal hebben ze netelcellen, het is een kenmerk van de soort. Een netelcel bevat een kleine harpoen, bij aanraking schiet deze harpoen weg en dat is ook het grote gevaar van kwallen.
De kwallen aan de Nederlandse kust
Door de opwarming van het klimaat komen er exoten voor in bijna alle biotopen. Dat gebeurt nu ook bij de kwallen voor onze kust. Vooralsnog zijn die zeldzaam en kan je vooral de 5 dominante soorten verwachten.
1. Oorkwal
Deze veel voorkomende kwal kan je herkennen aan de vier cirkels in de schotel. Er zijn overigens ook exemplaren met meer of minder cirkels, dat zijn geen andere soorten, maar blijven gewoon uitzonderingen. Oorkwallen spoelen regelmatig aan op de stranden van onze kust. Ze worden maximaal 40 centimeter groot, maar de gemiddelde maat is 20 centimeter. De harpoentjes in de netelcellen kunnen niet door de huid van een mens dringen. Je hoeft dan ook niet te schrikken van een oorkwal.
2. Kompaskwal
De kompaskwal heeft een tekening op de schotel die lijkt op een kompas. De kwal wordt maximaal 30 centimeter maar de tentakels kunnen tot wel 2 meter groeien. Het zijn er 24 waardoor deze kleine kwal toch een groot bereik heeft. Je kan beter uit de buurt van de tentakels blijven. De kompaskwal kan onaangenaam ‘bijten’. De harpoentjes zijn niet gevaarlijk voor een gezonde volwassene, maar je wilt het liever niet meemaken.
3. De gele haarkwal
Deze wordt ook wel de rode haarkwal genoemd, omdat een deel van de tentakels geel is en de andere rood. Ze zijn zeldzaam aan de Nederlandse kust, maar wel indrukwekkend. In de herfst kan je ze mogelijk tegenkomen. De schotel kan een doorsnede hebben van 2 meter en de tentakels kunnen wel tot 35 meter groeien. Uit de buurt blijven is het devies, want de beet is uiterst pijnlijk en kan zelfs gevaarlijk zijn.
4. De blauwe haarkwal
De blauwe haarkwal is niet zo’n gigant als zijn gele soortgenoot en wordt maximaal ongeveer 30 centimeter groot. De blauwe kleur zie je ook door de schotel. In juni zijn in het algemeen aan onze kust te vinden. De wratten die op de schotel zitten zijn ook kenmerkend voor deze soort. De huid is zo dun dat je bij aanraking hier meestal doorheen gaat. Niet aanraken is dan ook de beste tactiek. De netelcellen hebben een pijnlijke, maar niet gevaarlijke beet.
5. De zeepaddestoel
Een andere naam voor deze soort is bloemkoolkwal en dat zal je begrijpen als je er eentje ziet. In hun volwassen fase hebben ze de vorm van een bloemkool. Dat kan een behoorlijke bloemkool worden omdat ze tot meer dan een halve meter kunnen groeien. Normaliter gaan ze aan de koude ten onder en leven ze maar 4 maanden. In 2019 is er echter een exemplaar ontdekt dat de winter had overleefd en 1,5 meter doorsnede had. De zeepaddestoel heeft geen tentakels. De netelcellen zitten in de huid. Aanraken heeft ongeveer hetzelfde effect als wanneer je een brandnetel beroert.
Andere kwallen in de Noordzee
Er zijn nog een aantal andere kwallen die je tegen kan komen aan de kust of in zoet water. Deze zijn echter relatief zeldzaam in vergelijking tot de bovenstaande soorten. Wees er altijd voorzichtig mee, want al komen dodelijke ongelukken met kwallen in ons land vrijwel niet voor, een kwallenbeet is niet iets om luchthartig over te doen.
Hoe behandel je een kwallenbeet?
Het eerste wat er moet gebeuren is dat eventuele restanten van tentakels van de huid worden gehaald met een pincet. Let op dat er nog steeds actieve netelcellen kunnen zijn, ook na de dood van de kwal blijven deze cellen nog gedurende een lange periode gevaarlijk. Daarna moet het getroffen gedeelte worden gespoeld met zout water of heet water (45° C). Beide opties zorgen dat de pijn vermindert. Blijft er duizeligheid of neemt de pijn niet af, ga dan bij voorkeur naar een huisarts. Let op: azijn of urine helpt niet indien de beet is toegebracht door een van de bovengenoemde kwallen. Azijn kan echter wel nuttig zijn bij kwallenbeten in tropisch water.
De gevaarlijke soorten
In tropische wateren komen de meest gevaarlijk kwallen voor en vallen ook de meeste slachtoffers. Sommige kwallen zijn maar een paar centimeter groot en doorzichtig en hebben toch een gif dat dodelijk is voor mensen. Een van de meest beruchte kwallen is de zeewesp, die vooral in warmer water voorkomt. Door de klimaatverandering zal ook de zeewesp zich kunnen verspreiden. Aan onze kust komt deze niet voor. Dat is maar goed ook, want het gif van de zeewesp is vrijwel altijd fataal. Als er niet opgetreden wordt, sterft een mens binnen een paar minuten na contact met deze gevaarlijke kwal. Ook het Portugees oorlogsschip is berucht. Dit is eigenlijk geen echte kwal, maar een kolonie van verschillende poliepen. Het is in ieder geval oppassen geblazen met deze zeebewoner.
Plaats een reactie