Hoe rechts-radicaal is ons leger?

De klopjacht op de Belgische beroepsmilitair Jurgen C. is voorbij. Zijn dode lichaam werd net over de grens ontdekt. Het is nog niet bekend in hoeverre hij zelfmoord heeft gepleegd, maar dat wordt waarschijnlijk geacht. De klopjacht op de militair werd groot nieuws toen bleek dat hij zich zwaar bewapend had in de kazerne waar hij werkte.

Zijn bedreigingen aan het adres van Viroloog Van Ranst werden zo serieus genomen dat deze moest onderduiken. Ook werd een klopjacht van ongekende grootte en duur in gang gezet. Ook het gebied waar nu het lijk van Jurgen C is ontdekt is regelmatig doorzocht zonder resultaat. De rechts radicale ideeën van Jurgen C. waren overigens geen geheim. De Belgische militaire inlichtingendienst had hem en 30 andere rechts-radicalen al langer op de radar. Hoe zit het eigenlijk in Nederland met dit soort opvattingen in het leger en bij de politie?

Rechts-radicale ideeën in ons leger

Uiteraard is er veel niet bekend omtrent problemen met rechts-radicale opvattingen in ons leger in verband met bescherming van de privacy en de vrijheid van meningsuiting. In 2019 werden er 4 militairen ontslagen, omdat ze zich op dit punt hadden misdragen. Dat ging om het in het openbaar brengen van de Hitlergroet tot het stelen van wapens en ammunitie voor het mogelijk plegen van een aanslag. Het laatste maakt duidelijk – evenals het geval Jurgen C. – waarom juist de vrees bestaat voor extreme opvattingen in het leger en bij de politie, of die nu van rechts of links komen. In beide beroepen is het relatief eenvoudig mogelijk om aan wapens te komen door mensen die ze ook weten te gebruiken.

Het leger is aantrekkelijke voor jongeren met rechts-radicale ideeën

Ook in Nederland in de militaire inlichtingendienst verantwoordelijk voor het toezicht op gevaarlijke ideologieën in de krijgsmacht. Daar wordt ook bevestigd dat er steeds meer jongeren met extreemrechtse opvattingen hun beroep binnen het leger willen uitoefenen. Maar dat is beslist niet de enige groep in het leger waar toezicht op wordt gehouden. Ook is er nog steeds de zorg dat jihadisten kiezen voor het leger met de intentie om daar opgeleid te worden om later aanslagen te plegen. Maar bij de veteranen die in Afghanistan of Irak hebben gediend, kunnen ook extremistische ideeën zijn ontstaan vanwege de trauma’s in oorlogsgebied.

Daarnaast is er nog de categorie complotdenkers. Het is bekend dat een aantal militairen aanhanger is van QAnon. Dat is de cultus rond ex-President Trump, waarbij men hem als de strijder ziet tegen een wereldwijd net van pedofielen en mensenhandelaars. De schurken worden dan meestal gezocht onder politici met een linkse signatuur. Een Nederlandse sergeant maakte als digitaal soldaat van Trump in de zomer van 2020 een voettocht om te wijzen op de gevaren van wat deze groep als linkse misdadigers ziet.

Wat is er te doen tegen extremistische opvattingen in het leger?

In België was er veel verontwaardiging, omdat het rechts-radicale gedachtengoed van Jurgen C. al bekend was binnen de krijgsmacht. Waarom kreeg deze schijnbaar tikkende tijdbom dan toch de mogelijkheid om aan zware wapens te komen? Zou een eerder ontslag of een functie waar hij geen toegang tot wapens had niet vanzelfsprekend hebben moeten zijn? Het klinkt wellicht logisch, maar is in de praktijk nauwelijks mogelijk en dat geldt ook in ons land.

Het is immers niet verboden om er opvattingen op na te houden die wellicht niet in belangrijke mate worden gedeeld. Daar kan (en hoeft) niet tegen opgetreden worden tenzij het gedrag op basis van de ideeën grensoverschrijdend wordt. Dat is het grote dilemma waardoor de enige mogelijkheid bestaat uit het toezicht houden op mogelijk gevaarlijke elementen.