Koningsdag, hoe is het ontstaan en is het een officiële vrije dag?

Hoe is Koningsdag eigenlijk ontstaan en hoe werd het vroeger gevierd? Wist je dat het in de vorige eeuw nog Prinsessendag werd genoemd? Waar komen Oranjeverenigingen vandaan? Is Koningsdag een vrije dag? Wat is Koningsnacht? Je leest er alles over in dit artikel!

In een groot deel van de 19e eeuw was 18 juni de nationale feestdag in ons land. Op die dag vond namelijk in 1815 de slag bij Waterloo plaats. Napoleon werd door een aantal geallieerde legers verslagen en nu voorgoed verbannen naar het afgelegen St Helena. Net als veel andere Europese landen werd ons land onafhankelijk en niet langer meer bezet door de Fransen. Het was een feestdag met herdenkingen aan de slag en veel vrolijkheid. Maar in de loop der jaren raakte de slag steeds meer in de vergetelheid. De regering vond het een goed idee om een nieuwe nationale feestdag in het leven te roepen rond het Koninklijk huis. Dat werd Prinsessendag en gebaseerd op de verjaardag van de toenmalige prinses Wilhelmina: 31 augustus.

Van Prinsessendag naar Koninginnedag

De eerste Prinsessendag was in 1885, de prinses was toen 5 jaar. In eerste instantie werd het feest alleen nog in Utrecht gevierd. Wilhelmina was er zelf niet bij aanwezig. In 1890 werd de nog jonge prinses, Koningin der Nederlanden na het overlijden van haar vader. De feestdag werd daardoor Koninginnedag. Emma, de weduwe van de overleden koning werd regentes voor Wilhelmina totdat deze de leeftijd van 18 jaar bereikte. In steeds meer steden en dorpen werd het feest gevierd. Oranjeverenigingen werden opgericht, vaak nog naar geloof. Na enige tijd had vrijwel iedere gemeente een katholieke en protestante Oranjevereniging. Deze organiseerden evenementen waarbij de verbondenheid met het koningshuis werd getoond.

De verjaardag van Koningin Juliana

In 1948 nam Juliana de troon over en verschoof de nationale feestdag naar 30 april, de verjaardag van de nieuwe vorstin. Ondanks het feit dat de dag steeds vaker uitbundig werd gevierd, bleef het nog een tijdje een gewone werkdag. Maar steeds meer werknemers kregen vrij. Tot Juliana hadden leden van het Koninklijk huis nooit deelgenomen aan de festiviteiten. Dat veranderde toen Juliana jaarlijks een bloemenhulde werd gebracht op paleis het Loo. Dit werd rechtstreeks op tv uitgezonden.

De datum 30 april was gedurende een beperkt aantal jaren pikant. Op 1 mei was het immers de Dag van de Arbeid. Socialisten en communisten beschouwden dit als de enige echte nationale feestdag. Dat was immers de dag van de arbeiders en het volk. Door de verzuiling in ons land bleef die tegenstelling nog een aantal jaren bestaan. Een deel van de bevolking vierde geen Koninginnedag maar 1 mei. Al snel werden de verhoudingen minder scherp. Op 30 april kreeg iedereen vrij. De viering van 1 mei raakte in ons land – in tegenstelling tot elders in Europa – steeds meer op de achtergrond.

Koningin Beatrix: Koninginnedag toch op 30 april

In 1980 volgde Koningin Beatrix haar moeder op. Besloten werd om de datum van 30 april niet aan te passen. Beatrix was jarig op 31 januari en die dag, midden in de winter, leek minder geschikt als feestdag qua weersomstandigheden. De nieuwe koningin startte wel een nieuwe traditie. De koningin bezocht op de feestdag een of meer plaatsen in het land. Vaak werd ze vergezeld van familieleden. Het was voor de plaatselijke besturen een uitgelezen kans om de gemeente uitgebreid op tv te krijgen. Oudhollandse spelletjes, muziek en cultuur vormden meestal de hoofdmaat van de feesten die in de bezochte gemeenten werden georganiseerd. De Koninklijke familie leek te genieten en de populariteit van Oranje nam toe.

Koning Willem-Alexander: tijd voor Koningsdag

In 2013 werd de nationale feestdag voor het eerst een Koningsdag met een man op de troon. Omdat de verjaardag van de nieuwe koning dicht bij de oude datum lag, was er geen enkele reden om niet te kiezen voor 27 april als Koningsdag. Vooralsnog heeft Willem-Alexander de traditie van de viering van de dag van zijn moeder overgenomen. Inmiddels zijn er door de coronacrisis echter twee nationale feestdagen geweest waarbij de meeste evenementen online moesten plaatsvinden. Koningsdag 2021 vond in Eindhoven plaats en voor Koningsdag 2022 wordt al volop gespeculeerd waar deze zal plaatsvinden. Veel pijlen wijzen al naar Maastricht, maar er ligt nog niets vast. Waar denk jij dat Koningsdag 2022 met de royals gevierd zal worden?

Is Koningsdag een vrije dag?

Is Koningsdag een officiële vrije dag? Koningsdag is een officiële nationale feestdag, maar niet per se een vrije dag. Voor de meeste werknemers zal het echter wel een vrije dag opleveren. Ook scholen zijn vrijwel altijd gesloten op Koningsdag.

Wanneer is Koningsnacht?

Koningsnacht is de nacht voorafgaand aan Koningsdag. In Rotterdam noemt men dit ook wel de Nacht van Oranje en in Den Haag wordt er gesproken over Koningsnach.